Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından hayata geçirilen projenin amacı Türkiye'de kuduz hastalığının yaban hayatında yayılmasını kontrol altına almak ve kuduz enfeksiyon zincirini kırmaktır. Yaban hayvanlarına yönelik oral aşılama yöntemiyle kuduz hastalığının yayılmasını engellemeyi hedefleyen bu projede ayrıca, evcil hayvanlar ile yaban hayatı arasındaki enfeksiyon geçişinin önlenmesi, hastalığın daha geniş alanlara yayılmasının engellenmesi ve halk sağlığının korunması amaçlanmakta.
Projeye Türkiye genelinde 2018 yılında başlandı. Yaban hayatını koruma altına alan bu sistemde hayvanlara oral yoldan aşı yapılarak kuduz riskine karşı önlem alınıyor.
81 İLDE KUDUZ HASTALIĞINA KARŞI ORAL AŞI TEMİNİ
Tarım ve Orman Bakanlığı, kuduz hastalığını kontrol altına almak için kapsamlı bir ulusal oral aşılama projesini hayata geçirdi. İlk olarak Avrupa Birliği mali desteğiyle başlatılan ve bu yıl Tarım ve Orman Bakanlığı bütçesiyle yürütülen "Türkiye'de Kuduz Hastalığına Karşı Oral Aşı Temini" projesi, yaban hayatındaki kuduz enfeksiyon zincirini kırmayı hedefliyor.
Kuduz hastalığının kontrol altına alınarak eradikasyonunun sağlanması için Tarım ve Orman Bakanlığınca her yıl kuduz aşılama programı uygulanacak. Program kapsamında sahipli kedi ve köpekler İl/İlçe Müdürlükleri tarafından aşılanacak, sahipsiz kedi ve köpeklerin aşılanması için de yerel yönetimlere aşı temin edilmekte.
Tarım ve Orman Bakanlığı aynı zamanda, yaban hayatında kuduz hastalığı ile mücadele amacıyla oral kuduz aşısı temin etmek suretiyle aşılama çalışmalarını gerçekleştirmekte.
Tarım ve Orman Bakanlığı, yaban hayatında kuduz hastalığı ile mücadele amacıyla "Türkiye'de Kuduza Karşı Oral Aşı Temini " isimli AB projesini 2019 yılı sonbaharında uygulamaya koydu ve 2023 yılı Ocak ayı itibari ile tamamlandı. AB Projesinin tamamlanmasından sonra Tarım ve Orman Bakanlığı kendi kaynaklarını kullanmak suretiyle aşılama çalışmalarına devam etmekte.
2024 ILINDA 1.940.000 DOZ AŞI ATILDI
Mevcut epidemiyolojik veriler üzerinden (laboratuvarlara ulaşan pozitif ve negatif veriler dikkate alınarak) hangi bölgede aşı atımı çalışması yapılacağına karar verildikten sonra, 2014 - 2016 yıllarında oral aşılama çalışması yapılan alanlarda, bu alanların mevcut arilik durumunu daha kalıcı hale getirmek amacıyla aşılama çalışmaları haritada belirtilen alanda 28.11.2024 tarihinde başladı, bu alana da yaklaşık 1.940.000 doz (bait) atılması planlanmakta.
Ayrıca yine daha önce planlanmış olan program çerçevesinde, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde 2024 yılı sonbaharında atılması planlanan aşıların da (yaklaşık 1.900.000 doz “bait") 15 Şubat 2025 tarihinden sonra atılması planlanmakta.
TÜRKİYE'DE AŞILAMA PROGRAMLARI DEVAM EDİYOR
Avrupa Birliği destekli "Türkiye'de Kuduz Hastalığının Kontrolü Projesi" 2008-2010 döneminde uygulandı. Ege Bölgesi'nde 3 yılda yaban hayatına yönelik 36 bin 500 kilometre karelik alanda 1 milyon 800 bin doz oral kuduz aşısı, 3 milyon doz parenteral kuduz aşısı uygulaması gerçekleştirildi.
Daha sonra 2014-2016 yıllarında yürütülen 2 milyon 200 bin avro bütçeli "Türkiye'de Kuduza Karşı Ağızdan Aşılama Projesi" kapsamında 105 bin kilometre karelik alana 1 milyon 890 bin doz aşılı yem atıldı. Proje boyunca üç kampanyayla bırakılan yem miktarı 5 milyon 670 bin doza ulaştı.
Türkiye'de Kuduza Karşı Oral Aşı Temini Projesi kapsamında ise yaban hayatına yönelik 225 bin kilometre karelik alanda senede iki defa olmak üzere 3 yıl havadan aşılama çalışması gerçekleştirildi. Proje, Ege ve Orta Anadolu'da havadan belirlenen alanlara aşı bırakılmasıyla uygulandı.
"Türkiye'de Kuduza Karşı Oral Aşı Temini Projesi" başlamadan önce aşılama alanında 194 olan pozitif numune sayısı 2020'de 90, 2021'de 11 oldu. 2022'de ise sadece 2 pozitif numuneye rastlandı. 2024 yılında eylüle kadar aşılama yapılan 225 bin metrekarelik alanda ise herhangi bir vaka görülmedi.
TÜRKİE'DE İLK VAKA 1999 YILINDA GÖRÜLDÜ
Tilkilerle ilişkilendirilen ilk vakalar 1999 yılında İzmir İlinde görülmüş olup, 2014 yılında Çorum, Yozgat, Kayseri ve Sivas İllerine kadar ulaşmıştır.
Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yaban hayatı süren hayvanlar için kırsal alanlara bırakılan yemlerin içinde neler var? Hayvanlar yemleri nasıl fark edip yiyor?
TİLKİLERİN AŞILANMASINDA KULLANILAN AŞI YEMİNİN İÇİNDE NE VAR?
-Aşı tilkilerde ağız yoluyla kullanılan SAD B19 suşu ile üretilmiş attenue canlı bir aşıdır.
-Aşının çevresinde bulunan köfte şeklindeki yem balık ve hayvan yemi ile parafin ve yağdan yapılmıştır.
Bu karışım tilkiler için çok caziptir. Aşı plastik bir kapsülün içinde alüminyum folyo ile kaplanmış halde köftenin ortasında yer almaktadır.
AŞI NASIL ÇALIŞIYOR?
Tilkiler oldukça uzak mesafelerden bile aşılı yemin kokusunu alabilirler. Tilki köfteyi yerken dişleri ile aşının içinde bulunduğu kapsülü patlatacak ve aşı ağız boşluğuna yayılacaktır. Aşının buradan mukus membran ve lenf sistemi yolu ile tüm vücuda yayılması neticesinde hastalığa karşı bağışıklık oluşacaktır.
KUDUZ RİSKİNİN YÜKSEK OLDUĞU TİLKİLER İÇİN ÜRETİLEN ÖZEL YEMLER KEDİ VE KÖPEKLER YİYEBİLİR Mİ?
Aşı Yemler; Kedi Köpek Gibi Hayvanları Aşılamakta Kullanılabilir mi? Hayır. Aşı özelllikle tilkiler için geliştirilmiştir. Aşı yeminin içindeki doz, bir kediyi veya köpeği kuduzakarşı aşılamak için yeterli değil.
KUDUZ HASTALIĞI EN ÇOK HANGİ HAYVANLARDA GÖRÜLÜR
Evcil hayvanlarda; Köpek, kedi, sığır, koyun, keçi, at, eşek,
Yabani hayvanlarda: Kurt, tilki, çakal, domuz, sansar, gelincik, kokarca gibi hayvanlarda kuduz hastalığının görülme olasılığı daha fazla.
